Thế vận hội Olympic Paris 2024 đã truyền cảm hứng để bạn khởi động chạy lại trong năm nay. Bạn đã xỏ giày, đeo tai nghe và bắt đầu chạy. Sau khi chạy 15 km, về đến nhà, bạn không bị chuột rút hay có cảm giác đau. Tuy nhiên, hai ngày sau, cơn đau nhói ở bắp chân khiến bạn gần như không thể leo cầu thang. Vậy điều gì đã xảy ra?
Các cơ chế phức tạp vẫn chưa được làm sáng tỏ
Đau nhức là những cơn đau cơ lan tỏa thường xuất hiện vào những ngày sau khi bạn vận động quá sức và dần dần biến mất. Hiện tượng phổ biến này dù có vẻ kỳ lạ nhưng cộng đồng khoa học vẫn chưa xác định được cơ chế gây đau nhức cơ. Cũng như bất kỳ vấn đề nào liên quan đến cảm giác đau, để hiểu được tình trạng đau nhức cơ, bạn cần phải xem xét các quá trình sinh học phức tạp.
Đau trước hết là một trải nghiệm chủ quan xuất phát từ cách hệ thần kinh diễn giải các tín hiệu cảm giác, dù có liên quan đến các tổn thương vật lý hay không. Các nhà khoa học đã đưa ra nhiều cơ chế sinh học để giải thích nguồn gốc đau nhức cơ và đến nay, đã có sự đồng thuận về một số hiện tượng liên quan.
Sau khi tập luyện cường độ cao và đặc biệt là sau các cơn co thắt lệch tâm (liên quan đến việc chống lại sự kéo giãn, ví dụ, khi xuống cầu thang), chúng ta có thể phát hiện các tổn thương nhỏ tại sarcomere, đơn vị nhỏ nhất của mô cơ vân. Tuy nhiên, bản thân các tổn thương không gây đau, vì chúng đã xuất hiện ngay sau khi gắng sức, trong khi đau nhức cơ thường chỉ xuất hiện sau 24 đến 48 giờ. Mặt khác, các tổn thương nhỏ này kích hoạt một loạt các hiện tượng sinh lý trong nhiều giờ và nhiều ngày sau khi tập thể dục cường độ cao hoặc bất thường. Một số hiện tượng này gần như xảy ra ngay lập tức như rò rỉ các thành phần, đặc biệt là các enzyme và protein có trong tế bào cơ, khuếch tán ra ngoài từ màng tế bào tổn thương. Các hiện tượng khác xảy ra sau đó như phản ứng viêm và miễn dịch, có thể diễn biến vài ngày hoặc thậm chí vài tuần.
Ngoài những hiện tượng sinh lý này, chấn thương nhỏ cũng dẫn đến những tác động về mặt chức năng, chẳng hạn như mất sức, tăng độ cứng hoặc sưng cơ rõ rệt. Tuy vậy, không có dấu hiệu nào trong số này xem ra có liên quan mật thiết với cảm giác đau. Do đó, khả năng là nhiều cơ chế tương tác với nhau để gây ra tình trạng đau nhức.
Bản thân hệ thần kinh cũng đóng vai trò trung tâm trong việc gây ra tình trạng đau nhức cơ. Cảm giác đau không tồn tại trong cơ. Nó là kết quả của việc diễn giải các tín hiệu đau (tín hiệu cảnh báo) được não tiếp nhận. Hơn nữa, một số đề xuất để giải thích tình trạng đau nhức cơ liên quan trực tiếp đến các cảm biến cảm giác khác nhau nằm trong cơ.
Cách tránh đau nhức
Đau nhức cơ không đáng lo ngại và thường biến mất trong vòng vài ngày. Tuy nhiên, những tác động về mặt chức năng, chẳng hạn như mất sức, đôi khi có thể kéo dài lâu hơn một chút (đặc biệt là khi quá trình tập luyện diễn ra với cường độ cao) và việc tình trạng đau nhức cơ biến mất, nhiều khi không phải là dấu hiệu tốt cho thấy cơ đang phục hồi. Như vậy, cách tốt nhất để ngăn ngừa tình trạng đau nhức cơ là tập luyện dần dần để cơ có thời gian thích nghi và tránh gây tổn thương.
N.P.D (NASATI), theo Medicalxpress, 10/8/2024
