Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nhu cầu cấp thiết về quản lý nguồn nước, các giải pháp công nghệ hiệu quả không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn bảo vệ môi trường đang trở thành xu hướng tất yếu. Cách đây gần 30 năm, Giáo sư Trương Đình Dụ và các cộng sự đã đưa ra những giải pháp thi công đập ngăn sông mang tính cách mạng. Những sáng kiến này đã giúp giảm từ 35-40% chi phí xây dựng, tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng cho ngân sách và góp phần to lớn vào sự phát triển bền vững của Việt Nam.
Đập Thảo Long ở Huế được xây dựng theo công nghệ đập trụ đỡ. Ảnh: Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam
Các khu vực ven biển Việt Nam đối mặt với tình trạng suy giảm nguồn nước và sự xâm nhập mặn, đe dọa nghiêm trọng đến nông nghiệp và đời sống người dân. Các công trình ngăn mặn, giữ ngọt trở thành giải pháp sống còn. Tuy nhiên, các công nghệ truyền thống thường chiếm nhiều quỹ đất, thi công phức tạp và chi phí cao. Trước những khó khăn đó, Giáo sư Trương Đình Dụ và Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đã nghiên cứu và ứng dụng thành công công nghệ đập trụ đỡ và đập xà lan, mang lại nhiều ưu điểm vượt trội.
Công nghệ đập trụ đỡ - Giải pháp đột phá
Công nghệ đập trụ đỡ thay thế hoàn toàn phương pháp xây dựng khối bê tông cốt thép lớn của truyền thống. Với thiết kế dựa trên các trụ bê tông cốt thép liên kết dầm đỡ van và cọc đóng sâu, công trình được thi công ngay trên lòng sông mà không cần kênh dẫn dòng hay đào hố móng lớn. Đặc biệt:
Ổn định cao: Nguyên lý ngàm trong đất và chống thấm bằng bản cừ đứng giúp công trình bền vững, ngay cả trong điều kiện dòng chảy lớn.
Giảm tác động môi trường: Không thay đổi cảnh quan và mất ít đất xây dựng.
Tiết kiệm chi phí: Giảm đến 40% giá thành so với công nghệ truyền thống.
Giải pháp này đã được áp dụng thành công tại các công trình lớn như đập Thảo Long ở Huế và sông Cái Lớn ở Kiên Giang, giúp tiết kiệm hàng trăm tỷ đồng mỗi công trình.
Công nghệ đập xà lan - Lựa chọn linh hoạt
Đối với các con sông nhỏ hoặc nơi cần tính linh hoạt, đập xà lan là một giải pháp thay thế. Với thiết kế dạng hộp phao kín có thể chìm và nổi, xà lan được chế tạo từ thép hoặc bê tông cốt thép, dễ dàng di chuyển và tái sử dụng ở nhiều vị trí.
Linh hoạt và tiết kiệm: Xà lan có thể được lắp ráp tại xưởng, lai dắt đến vị trí thi công và tái sử dụng.
Hiệu quả chi phí: Loại bỏ nhu cầu xây dựng cố định, giảm thiểu chi phí đền bù và giải phóng mặt bằng.
Bảo vệ môi trường: Không làm gián đoạn dòng chảy tự nhiên.
Đập xà lan đã được ứng dụng hiệu quả tại các vùng ven biển miền Trung và Đồng bằng sông Cửu Long, giải quyết bài toán ngăn mặn và thoát lũ.
Kể từ năm 1995, hàng trăm công trình lớn nhỏ trên khắp Việt Nam đã được xây dựng bằng hai công nghệ này. Các công trình tiêu biểu như cống Kinh Lộ, cống sông Kinh, và cống Nhiêu Lộc - Thị Nghè không chỉ đáp ứng nhu cầu thủy lợi mà còn góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Năm 2012, công nghệ đập trụ đỡ và đập xà lan được vinh danh với Giải thưởng Hồ Chí Minh, một trong những giải thưởng cao quý nhất của Việt Nam.
Các giải pháp đập trụ đỡ và đập xà lan của Giáo sư Trương Đình Dụ không chỉ là những sáng kiến khoa học mà còn là minh chứng cho tầm nhìn chiến lược trong quản lý và bảo vệ nguồn nước. Những công nghệ này đã tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng, giảm tác động đến môi trường, và nâng cao hiệu quả kinh tế.
P.A.T (tổng hợp)