Chống biến đổi khí hậu và đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 là một trong những thách thức lớn mà Việt Nam phải đối mặt trong những năm tới. Để hiện thực hóa mục tiêu này, Bộ Khoa học và Công nghệ đã triển khai Chương trình Khoa học và Công nghệ Net Zero (Chương trình KC.16/24-30), nhằm đẩy mạnh các giải pháp khoa học và công nghệ xanh, đồng thời thu hút sự tham gia của các doanh nghiệp, nhà khoa học, và cộng đồng để giải quyết vấn đề phát thải khí nhà kính, qua đó đóng góp tích cực vào cam kết quốc gia tại COP26.
Bộ Khoa học và Công nghệ phổ biến Chương trình khoa học và công nghệ Net Zero tới các doanh nghiệp, nhà khoa học
Chương trình Khoa học và Công nghệ Net Zero được triển khai từ năm 2025 với các mục tiêu trọng điểm: hoàn thiện các cơ chế chính sách, tiêu chuẩn, và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam; phát triển các mô hình kinh tế xanh, tuần hoàn, và các giải pháp công nghệ giảm phát thải khí nhà kính. Những mục tiêu này được thực hiện song song với các chương trình khoa học công nghệ quốc gia khác nhằm thúc đẩy phát triển công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo.
Chương trình này không chỉ đơn thuần là một sáng kiến của Bộ Khoa học và Công nghệ, mà còn là sự kết hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, và các tổ chức khoa học, với mục tiêu chung là phát triển các công nghệ mới có thể giúp giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, việc ứng dụng các công nghệ mới và tiên tiến trong các lĩnh vực như công nghệ thu giữ và lưu trữ các-bon, công nghệ xanh, và công nghệ tuần hoàn sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Ngoài các mục tiêu kỹ thuật, chương trình còn nhấn mạnh vào việc phát triển nguồn nhân lực, xây dựng các cơ chế hợp tác giữa các tổ chức nghiên cứu, trường đại học, và doanh nghiệp. Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết, chương trình này có điểm mới khi "tiếp cận từ mục tiêu", huy động các nguồn lực không chỉ từ Nhà nước mà còn từ cộng đồng doanh nghiệp. Các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần phải thay đổi cách thức hoạt động của mình, chuyển sang mô hình kinh tế xanh và áp dụng khoa học công nghệ để đạt được mục tiêu Net Zero. Các ngành nông nghiệp và công nghiệp, vốn là các nguồn phát thải lớn, cần phải chú trọng vào việc ứng dụng các công nghệ giảm thiểu phát thải, đặc biệt là trong sản xuất nông sản và công nghiệp chế biến.
Một trong những điểm nổi bật của chương trình là sự linh hoạt và mở rộng trong nghiên cứu khoa học. Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức các hội thảo và định hướng nghiên cứu cho các nhóm ngành trọng điểm như nông lâm nghiệp, trong đó nghiên cứu giảm phát thải từ ruộng lúa, phát triển các giống cây trồng có khả năng hấp thụ CO2 cao. Những nghiên cứu này không chỉ giúp giảm thiểu phát thải mà còn tạo ra những giống cây trồng có giá trị kinh tế cao, thúc đẩy nền nông nghiệp xanh và bền vững.
Tuy nhiên, để thực hiện thành công chương trình, không thể thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp, và các nhà khoa học. Thực tế, các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, gặp phải nhiều khó khăn về tài chính và nhân lực trong việc chuyển đổi sang mô hình Net Zero. Để giúp các doanh nghiệp vượt qua những thách thức này, cần có sự hỗ trợ từ phía Nhà nước, đặc biệt trong việc xây dựng các cơ chế tài chính và chính sách phù hợp, giúp họ dễ dàng tiếp cận các nguồn lực và công nghệ tiên tiến.
Ngoài ra, việc tuyên truyền và nâng cao nhận thức về mục tiêu Net Zero tại các khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu như Đồng bằng sông Cửu Long là rất quan trọng. Các địa phương này cần phải tìm ra những giải pháp thiết thực và cụ thể để thực hiện mục tiêu Net Zero.
Chương trình Khoa học và Công nghệ Net Zero là một bước đi quan trọng trong nỗ lực của Việt Nam nhằm giảm thiểu phát thải khí nhà kính và đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Mặc dù chương trình đối mặt với không ít thách thức, nhưng với sự đồng lòng và tham gia tích cực của các tổ chức, doanh nghiệp, và cộng đồng, Việt Nam hoàn toàn có thể tìm ra những giải pháp khoa học và công nghệ phù hợp để đạt được mục tiêu này. Việc ứng dụng khoa học công nghệ xanh, phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn, và thúc đẩy đổi mới sáng tạo sẽ là những yếu tố then chốt giúp Việt Nam không chỉ bảo vệ môi trường mà còn tạo ra những cơ hội phát triển bền vững cho đất nước.
P.A.T (tổng hợp)