Một nghiên cứu mới đây được công bố trên tạp chí Telecommunication Policy đã làm sáng tỏ bức tranh tăng trưởng mạnh mẽ của kinh tế số tại Việt Nam, cho thấy tỷ trọng của “kinh tế số cốt lõi” trong GDP đã tăng gần 5 lần sau 12 năm, từ 1,45% vào năm 2007 lên 7,08% vào năm 2019. Nghiên cứu không chỉ đo lường quy mô mà còn sử dụng khái niệm "tác động lan tỏa trong lĩnh vực kỹ thuật số" (digital spillover) để đánh giá cách kinh tế số cốt lõi đang thúc đẩy sự tăng trưởng của nền kinh tế số hóa tổng thể.
Nghiên cứu phân tích hai thành phần chính của nền kinh tế số: kinh tế số cốt lõi và kinh tế số hóa. Kinh tế số cốt lõi bao gồm các ngành trực tiếp tạo ra giá trị từ công nghệ kỹ thuật số, chẳng hạn như sản xuất phần cứng ICT, dịch vụ ICT và nội dung số. Đây là những lĩnh vực tiên phong, đóng vai trò nền tảng cho nền kinh tế số rộng lớn hơn. Trong khi đó, kinh tế số hóa là sự chuyển đổi sâu rộng của các hoạt động kinh tế, nơi công nghệ số thâm nhập vào mọi ngành nghề và lĩnh vực, từ sản xuất, thương mại đến giáo dục và y tế, tạo nên một môi trường kinh tế toàn diện dựa trên công nghệ.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, quy mô của cả kinh tế số cốt lõi và kinh tế số hóa đều tăng trưởng đáng kể. Nếu trong năm 2007, kinh tế số cốt lõi chỉ chiếm 1,45% GDP, thì đến năm 2019, con số này đã tăng lên 7,08%. Tương tự, kinh tế số hóa từ 4,90% GDP trong giai đoạn 2007-2011 đã tăng lên 11,56% trong giai đoạn 2016-2019. Điều này cho thấy Việt Nam đã và đang chuyển đổi mạnh mẽ từ một nền kinh tế truyền thống sang nền kinh tế số, với tốc độ tăng trưởng ấn tượng trong hơn một thập kỷ qua.
Một trong những phát hiện quan trọng của nghiên cứu là vai trò dẫn dắt của kinh tế số cốt lõi trong tăng trưởng của nền kinh tế số hóa. Theo đó, kinh tế số hóa phần lớn được thúc đẩy bởi sự phát triển của kinh tế số cốt lõi, và tác động lan tỏa từ các ngành cốt lõi sang các ngành khác là chưa lớn. Điều này có nghĩa rằng các ngành cốt lõi vẫn đang tập trung vào việc phát triển các công nghệ và dịch vụ chính, nhưng chưa lan tỏa sâu rộng đến các ngành khác theo quy mô mong muốn.
Sự phụ thuộc lớn vào kinh tế số cốt lõi làm nổi bật một thách thức lớn mà Việt Nam phải đối mặt: mặc dù kinh tế số hóa đang phát triển, nó vẫn chưa thể đạt được sự bền vững nếu thiếu một nền kinh tế số cốt lõi mạnh mẽ và đa dạng hơn. Điều này đưa ra hàm ý rằng để tiếp tục tăng trưởng và đạt được các mục tiêu đã đề ra, Việt Nam cần có các chính sách hỗ trợ phát triển cả kinh tế số cốt lõi lẫn tăng cường chuyển đổi số trong các lĩnh vực kinh tế khác.
Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu rõ ràng cho sự phát triển của kinh tế số, đó là nâng tỷ trọng của kinh tế số hóa lên 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030. Để đạt được các mục tiêu này, việc tập trung vào hai yếu tố then chốt là phát triển kinh tế số cốt lõi và đẩy mạnh chuyển đổi số là vô cùng quan trọng. Một chiến lược toàn diện không chỉ dừng lại ở việc tăng cường sản xuất phần cứng hay dịch vụ ICT, mà cần có các chính sách khuyến khích doanh nghiệp và các tổ chức công lập áp dụng công nghệ số vào mọi hoạt động, từ sản xuất đến phân phối, để mở rộng quy mô và khả năng tiếp cận của kinh tế số.
Một số biện pháp cụ thể bao gồm việc đầu tư vào hạ tầng số, phát triển nguồn nhân lực công nghệ, khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế để học hỏi và tích lũy kinh nghiệm. Đặc biệt, với sự phát triển của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và Internet vạn vật (IoT), Việt Nam cần khuyến khích ứng dụng các công nghệ này vào các lĩnh vực kinh tế để thúc đẩy sự chuyển đổi số sâu rộng và đạt được những thành tựu vượt trội.
Nghiên cứu trên không chỉ phản ánh thành tựu của Việt Nam trong phát triển kinh tế số mà còn chỉ ra những thách thức và hướng đi cần thiết để nền kinh tế số hóa của Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững. Với những bước tiến vững chắc trong hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vị thế của mình trong khu vực Đông Nam Á, với một nền kinh tế số hóa mạnh mẽ và đa dạng. Tuy nhiên, để đạt được những mục tiêu đầy tham vọng này, Việt Nam cần những chính sách chiến lược và quyết tâm phát triển, đặc biệt là trong lĩnh vực kinh tế số cốt lõi và chuyển đổi số trên toàn diện nền kinh tế.
P.A.T (tổng hợp)
